ธรรมชาติใดเป็นธรรมชาติคิด
ธรรมชาตินั้นชื่อว่า “จิต”
……………………………..
อัฏฐสาลินีอรรถกถา อธิบายไว้ว่า
ธรรมชาติใดย่อมคิด ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า “จิต”
ธรรมชาติใดย่อมน้อมไปหาอารมณ์ ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า “มโน”
จิตที่รวบรวมอารมณ์ไว้ภายในนั่นแหละชื่อว่า “หทัย”
มนะที่เป็นอายตนะ คือเครื่องต่อ จึงชื่อว่า “มนายตนะ”
มนะที่เป็นอินทรีย์ คือครองความเป็นใหญ่ จึงชื่อว่า “มนินทรีย์”
ธรรมชาติใดที่รู้อารมณ์ ธรรมชาตินั้นชื่อว่า “วิญญาณ”
วิญญาณที่เป็นขันธ์ จึงชื่อว่า “วิญญาณขันธ์”
มนะที่เป็นธาตุชนิดหนึ่งที่รู้อารมณ์ จึงชื่อว่า “มโนวิญญาณธาตุ”
…………………………….
จารุวณฺโณ ภิกฺขุ